އަހަރެންގެ ހިތަށް އަރަނީ މާލޭގެ މީހުން ހިތް ފުރެންދެން އެއްވެސް ސަރުކާރަކަށް ދުވަހަކު ވެސް ހިލޭ ގޯތި ބަހައިދެވޭނެ ހެއްޔެވެ؟ އަދި މިއީ ދުނިޔޭގެ ކޮން ގައުމެއްގެ ވެރިރަށުގައި އޮންނަ އުސޫލެއް ހެއްޔެވެ؟ މާލޭގެ ރައްޔިތަކަށް ވީތީ ވިޔަފާރިކޮށްގެން ބޮޑު އާމްދަނީ ހޯދަން ރާއްޖޭގެ ހުރިހާ ރައްޔިތުންގެ ނަމުގައި ލޯނު ނަގައިގެން ހިއްކާފައިވާ އެންމެ އަގު ބޮޑު ބިމުން ހިލޭ ގޯތި ދެނީ އިންސާފުގެ ކޮން ހަމަޔަކުން ހެއްޔެވެ؟

އަޅުގަނޑު ވެސް އެއްބަހެވެ؛ ބޯހިޔާވަހިކަން ނެތުމުގެ މައްސަލަ އެންމެ ބޮޑީ މާލޭގަ އެވެ. އޭގެ ސަބަބުތައް ވަރަށް ގިނަ އެވެ. މި މައްސަލައަކީ މުޅި ދުނިޔޭގެ ކޮންމެ ވެރިރަށަކަށް ވެސް ދިމާވެފައިވާ މައްސަލައެކެވެ.

ދުނިޔޭގެ ބިމުގެ އަގު އެންމެ ބޮޑު ސިޓީތަކުގެ ތެރޭގައި ހިމެނޭ ޖަޕާނުގެ ވެރިރަށް ޓޯކިޔޯ އާއި އިނގިރޭސިވިލާތުގެ ލަންޑަން، ފްރާންސްގެ ޕެރިސް، އެމެރިކާގެ ނިއުޔޯކް، ހޮންކޮންގް، ސިންގަޕޫރު އަދި މެލޭޝިއާގެ ކުއަލަލަމްޕޫރު ފަދަ ސިޓީތަކުން ވެސް ބޯހިޔާވަހިކަމުގެ މައްސަލަ ހައްލުކުރަން ހިލޭ ގޯތި ބަހާ ކަމެއް ނުދެނެ ހުރީމެވެ. އެއިން ކޮންމެ ސިޓީއެއްގައި ވެސް ބޯހިޔާވަހިކަމުގެ މައްސަލަ ހައްލުކުރަނީ ގެދޮރު ނެތް ތަނަވަސްކަން ކުޑަ އާއިލާތަކަށް ސޯޝަލް ހައުސިން ސްކީމްގެ ތެރެއިން ފްލެޓް ދީގެންނެވެ. އެއްގޮތަކަށް ވެސް ހިލޭ ގޯތި ބަހައިގެނެއް ނޫނެވެ. އެއީ ނިސްބަތުން މާލެ ސަރަހަައްދަށް ވުރެ ބިމުގެ ޖާގައިގެ ގޮތުން އެތައް ގުނައެއް ބޮޑު ސިޓީތަކެއް ނަމަވެސް ހިލޭ ގޯތި ބަހައެއް ނޫޅެ އެވެ.

މާލޭގެ ރައްޔިތުންނަށް ހިލޭ ގޯތި ދިނުމަކީ ރާއްޖޭގެ އެހެން ރަށްތަކުގެ ރައްޔިތުންނަށް ވެވޭ ވަރަށް ބޮޑު ބޭއިންސާފެކެވެ. އެހެނީ މާލެއަކީ ވަކި ބައެއްގެ ބިމަކަށް ނުވެފައި، ވެރި ރަށޭ ކިޔަސް މާލެއަކީ ދިވެހި ހުރިހާ ރައްޔިތުންގެ ރަށަކަށްވީމަ އެވެ. އެ ރަށުގެ ބިން ރަސްކަމުގެ ދައުރުން ފެށިގެން ރައީސް މުހައްމަދު ނަޝީދުގެ ދައުރާ ހަމަޔަށް ވެސް މާލޭ މީހުންނަށް ހިލޭ ގޯތި ދިނެވެ. އެއީ ވަރަށް ބޭއިންސާފުން ހިންގާފައިވާ އަމަލެކެވެ.

ރައީސް ނަޝީދުގެ ވެރިކަމުގައި ވެސް މާލޭގެ މީހުންނަށް ހުޅުމާލެއިން 200 ގޯތި ވަނީ ހިލޭ ދީފަ އެވެ. އަނެއްކާ ވެސް ރައީސް އިބްރާހިމް މުހައްމަދު ސޯލިހު މިވަނީ މާލޭގެ ރައްޔިތުންނަށް ހިލޭ 1،000 ގޯތި ހިލޭ ބަހާލަން ނިންމައިފަ އެވެ. މާލޭގެ މީހުން ހިތް ރުއްސުމަށެވެ.

އަޅުގަނޑު ހިތަށް އަރަ އެވެ؛ މާލޭގެ މީހުން ހިތް ފުރެންދެން ގޯތި ބަހައިދެވޭނީ ކޮންއިރަކުންތޯ އެވެ؟ މިކަން ދުވަހަކު ވެސް ކޮޅުންލާނެތޯ އެވެ؟ ހަމަ މާލޭ މީހުން ކޮންމެ ރިޔާސީ އިންތިހާބަކާ ދިމާކޮށް ބޮޑާހޭކީމަ ވެރިކަމަށް އަރައި އަނެއްކާ ވެސް ހުޅުމާލޭގައި ހުހަށް އޮތް ބިންކޮޅެއް ބަހާލަންވީ ހެއްޔެވެ؟

ދިވެހި ހުރިހާ ރައްޔިތުންގެ ނަމުގައި އެތައް ސަތޭކަ މިލިއަން ޑޮލަރުގެ ލޯނު ނަގައިގެން ހިއްކައިގެން ތަރައްގީކުރާ ރަށް މާލެ ސަރަހައްދުގައި އޮތުމުން މާލޭގެ ރައްވެސަކަށްވާ ކޮންމެ މީހަކަށް ހިލޭ ގޯތި ދޭކަށް ނުޖެހެ އެވެ. އެ މީހުންނަށް ވެސް ޖެހޭނީ އެހެން މީހުންނެކޭ އެއް އުސޫލުން ބިމުގެ ހަމަ އަގުގައި ގޯތި ވިއްކާށެވެ.

މާލޭ މީހަކަށް ވީތީ ހިލޭ ގޯތި ދިނުން އިޖުތިމާއީ އާދަލަތުގެ އެއްވެސް ހަމަޔަކަށް ނުފެތެ އެވެ. ރާއްޖޭގެ ބިން ބޮޑު އެއްވެސް ރަށަކުން މިހާރު ގޯތި ނުދެ އެވެ. މީގެ ކުރިން ވެސް ހދ. ހަނިމާދު އާއި ޅ. މާފިލާފުށި އަދި ލ. ގަމާއި ސ. ހިތަދޫން ރައީސް މައުމޫން އަބްދުލް ގައްޔޫމުގެ ވެރިކަމުގައި ވެސް މާލޭގެ އެތައް ބަޔަކަށް ބޮޑެތި ހިލޭ ބަހާފައިވެ އެވެ. އެެއިން ތަނެއްގައި ގަލެއް ވެސް ބާއްވާފައި ވަނީ ހައެއްކަ މީހެކެވެ. ގިނަ ގޯތިތައް ހުރީ ފަޅަށެވެ. އެއިން ތަނެެއް އެ ރަށެއްގެ މީހަކަށް ވެސް ނުލިބެ އެވެ.

އެޗްޑީސީން އެންމެ ފަހުން ހުޅުމާލެއިން 60 ބިން ވިއްކިއިރު އަކަފޫޓެއްގެ އަގު އުޅެނީ 6،000ރ. އަށް ވުރެ މަތިންނެވެ. ގިނަ ގޯތިތައް ގަންނަން ހުށަހަޅާފައިވާ އަގު ދިހަ މިލިއަނަށް ވުރެ ބޮޑެވެ. މާލޭގެ މީހުންނަށް ހިލޭ 1،000 ގޯތި ދިނުމުން އެޗްޑީސީއަށް ދިހަ ބިލިއަން ވުރެ ގިނަ ރުފިޔާގެ އާމްދަނީ ގެއްލޭނެ އެވެ.

މިފަދަ އަގު ބޮޑު ބިމަކުން މާލޭގެ އެންމެ 1،000 މީހަކަށް ހިލޭ ގޯތި ދޭއިރު ބިން ނުލިބި ބާކީ ތިބި މާލޭގެ ރައްޔިތުން ހިތް ފުރޭނެތޯ ވެސް ސުވާލު އުފެދެ އެވެ. އަދި މާލޭގެ ރައްޔިތުން ހިތް ފުރޭނީ ކިހާ ވަރަކަށް ހިލޭ ގޯތި ބަހައިގެންތޯ ވެސް ހިތާހިތާ ސުވާލުކުރެވެ އެވެ. މާލޭގެ ރައްޔިތުން ހިތް ފުރެންދެން ހިލޭ ގޯތި ބަހައިދެވޭނީ ކޮން ސަރުކާރަކަށް ހެއްޔެވެ؟

މާލޭ މީހުން ނުވަތަ މާލޭގެ ރަށްވެހިންނަށް ވެގެން އުޅޭ މީހުން ހިތަށް އަރަނީ ހުޅުމާލެއަކީ ހަމައެކަނި އެ މީހުންނަށް ބިން ލިބެން ޖެހޭ ގޮތަށް އޮންނަންވާނެ ތަނެކެވެ. އެތަނުން އެންމެ އަކަފޫޓެއް އެހެން ރަށެއްގެ ބަޔަކަށް ލިބިގެނެއް ނުވެ އެވެ. އެހެން ރަށެއްގެ މީހެއް ނަމަ ޖެހޭނީ ބީލަމުގެ އުސޫލުން ވިއްކާ އަގެއްގައި ގަންނާށެވެ. ނަމަވެސް އެ ފުރުސަތު ވެސް މިހާރު ވަނީ ބަންދުވެފަ އެވެ.

މާލޭ މީހުން ބޮޑާހާކަން ފެށުމުން އެންމެ ފަހުން ސަރުކާރަށް މަޖުބޫރުވީ ހުޅުމާލޭގައި ވިނަރެސްގެ ނަމުގައި ހަދަން ފެށި އެޕާޓްމަންޓްތައް ވެސް ހަމައެކަނި މާލޭ މީހުންނަށް ވިއްކާށެވެ. ނުވިތާކަށް އެންމެ ފަހުން ވިއްކި ބިންތަކަށް ބިޑް ހުށަހެޅުމުގެ ފުރުސަތު ވެސް ދިނީ މާލޭ މީހުންނަށެވެ. އަދި މިހާރު 1،000 ގޯތި ހިލޭ ދެނީ ވެސް ހަމައެކަނި މާލޭ މީހުންނަށެވެ.

މާލޭ މީހުން ގޯތި ނުދީގެން ސަރުކާރުގައި ޝަކުވާކުރަނީ އެންމެ ބޭނުމެއްގަ އެވެ. އެ ގޯތިތައް ބުރިބުރިއަށް ހަދައިގެން ބޮޑު އާމްދަނީ ހޯދުމުގެ ނިޔަތުގަ އެވެ. އެނޫން އެއްވެސް މަގުސަދެއް އޮވެގެނެއް ނޫނެވެ.

މުޅި ހުރިހާ ދިވެހި ރައްޔިތުން ހިމެނޭހެން ލޯނު ނަގައިގެން ހިއްކާފައިވާ ރަށުން މާލޭގެ މީހުންގެ އެކަނި ޖީބު ބޮޑުކުރަން ގޯތި ހިލޭ ބަހާކަށް ނުޖެހެ އެވެ. ދިވެހި ހުރިހާ ރައްޔިތުންނަށް ވެސް ހުޅުމާލެއިން ހިލޭ ގޯތި ބަހާށެވެ. ހުޅުމާލޭގެ ބިމަކީ ވަކި ރަށެއްގެ ބައެއްގެ ބިމެއް ނޫނެވެ. ވޯޓު ހޯދަން ވީމަ ހުރިހާ ރަށެއްގެ ރައްޔިތުންގެ ވޯޓު ވެސް ގުނާނެކަން ހަނދާން ބަހައްޓާށެވެ. މާލޭގެ މީހުން މެޖޯރިޓީ ލިބިގެން އެކަނި ވެރިކަމެއް ނުލިބޭނެ އެވެ. އެހެން ހީކުރުމަކީ މޮޔަ ވިސްނުމެކެވެ.